Version classiqueVersion mobile

L’eschatologie royale de tradition joachimite dans la Couronne d’Aragon (XIIIe-XVe siècle)

Première partie : description des manuscrits et transcriptions diplomatiques

Bibliothèque municipale de Tours

Texte intégral

Manuscrit 520, Bibliothèque municipale de Tours

a) Description

1Ce manuscrit de papier, du XVe siècle, de 210 × 145 mm, comporte 229 folios, 2 gardes et 2 gardes de relieur. Il a conservé sa reliure de parchemin d’origine. Il provient de l’abbaye de Marmoutier (n°228 dans le catalogue des manuscrits de l’abbaye) et il semble malheureusement impossible de déterminer comment il est arrivé à Marmoutier et quels furent ses éventuels possesseurs antérieurs. Matthew Tobin n’écarte pas l’hypothèse que le volume ait pu être fabriqué par les bénédictins de Marmoutier.

2Ce volume est taché par l’humidité, certains folios étant même partiellement rongés. Il porte trace de l’intervention d’au moins trois mains, deux du XVe s. [A, C] et une du XVIe s. [B]. Le copiste majoritaire sur l’ensemble du manuscrit y a porté de nombreuses annotations. Les initiales de chapitres apparaissent en rouge dans la première moitié du volume ; la première série des Vaticinia est illustrée à l’encre noire.

3La tranche du manuscrit comporte sept sous-divisions ; sur la première : une étiquette qui indique : « TOURS / 520 » ; sur la deuxième : « VARIA / METR. PROS. » ; sur la troisième : « 288 » (cote de l’abbaye de Marmoutiers)

4La face interne du premier plat indique : « TOURS XVe siècle (comm) » ; sur une étiquette, on lit : « 696 / 520 »

5Sur le recto de la première garde de relieur est mentionné : « numéro 288 / C. 520 ».

6Une numérotation ancienne à l’encre rouge (de I à LIII) est relayée par une numérotation moderne au crayon de papier, de 54 à 229.

b) Contenu

7Une notice détaillée se trouve dans Auguste DORANGE, Catalogue des manuscrits des bibliothèques publiques de France, Manuscrits de la bibliothèque de Tours, Tours : Impr. De J. Bouserez, 1912, p. 428-433, en partie mise à jour par Matthew TOBBIN, « Une collection de textes prophétiques du XVe siècle : le manuscrit 520 de la bibliothèque municipale de Tours », MEFREM 102, Rome : École française de Rome, 1990, p. 417-423. Je rectifie quelques erreurs d’attribution, identifie les opuscules des folios 48-52 et fais apparaître des textes qui n’avaient pas été inventoriés.

8- Première page de garde : Pars prophetie fratris Johannis de Perusio, monachi ordinis sancti Benedicti (r°-v°) et Alia prophetia (v). [A]

9- Deuxième page de garde : Prophetia reperta Verone in libro antiquissimo, ad imperatorem missa. In marg. : Prophetia rege Castelle. [B, postérieure à A] : remaniement en faveur de Charles Quint de la prophétie du second Charlemagne, dont la première apparition date de 1380 et s’appliquait à Charles VI de France. Ce texte est en partie détruit par l’humidité. La page a été restaurée, mais la moitié des 6 dernières lignes du texte a disparu.

10- Fols. 1r°-14r° : Poème prophétique attribué à Jean d’York, prieur de Birdlington, daté de 1403 et concernant la guerre de cent ans. Inc. : « Ebribus infectus requies fuerat nisi beatus / vexatus mente dormiui nocte repente / noscere futura facta fuerat michi cura ». La même main a porté des notes marginales en latin ; [A, ou même époque que A].

11- Fol. 14r° : Alii versus Merlini in Vasconia inventi. Inc. : « Anglia transmictet leopardum lilia galli / qui pede calcabit cancrum cum fratre superbo / ungues diripiet leopardi gallica regna » ; [A]

12- Fols. 14r°-15r° : Alii versus : 6 prophéties anonymes en vers, dont les premiers vers sont respectivement : « Pardus vastabit flores gallosque fugabit ; Ni pax firmetur, draco candidus egredietur ; Cum rex Henricus regnabit, origine datus ; Gallorum levitas germanos justificabit ; Quando sa[non leg.]-bucus fert cerusa frutificando ; Dum nebulum scisma, dum cancer vi roborabit » ; [A].

13- Fol. 15r° : Début d’une prophétie attribuée à Hildegarde de Bingen — « Prophetia gallorum sumpta ex revelalationibus sancte Hildegardis. Indiebus illis pestifera gallorum progeniensm[non leg.]-tuis gladiis meribit » — et à Marie de Gascogne (Inc. : « Vidi gladium magnum in quo scriptum erat sic / ex berbis beati Dyonisi aripagete que flens in monte Martinum ») ; [A].

14- Fol. 15r°-v° : Prophetia Arnoldi de Vilanova. Inc. : « Gallia, que versus occasum ꚍ usque ad Germaniam ab Alpibus et montibus Pireneis » et fol. 15v° : Quedam versus sua Bede in cronicis anglorum. Des variantes de ces textes ont été indiquées en latin en marge, par la même main ; [A].

15- Fol. 16r°-v° : Epistola Persei eremite ad Jonatham israelitam, suivie de 34 vers prophétiques « Sequitur 34 versus examet. predicti. Sequitur : Dum semel undecima ter tercia sextus ꚍ una » ; [A].

16- Fol. 17r° : Vers prophétiques : « Triplum ad tenorem, contra tenorem et ad tractum », suivis de « Sequitur tenor / Contra tenor / Facet granum oppressum palea / Quam sufflabit Francus / ab arra. Amen./ Sequitur textus / O, creator Deus plurimi / universi sed perfectissimi / Rex cum matre super Empireo » ; [A].

17- Fol. 17v°-18v° : Prophetia ; Inc. : « Consurgent stelle regnantis per loca bruti / nubibus expulsis, lumina solque dabit ». 71 vers latins, [A].

18- Fols. 18v°-32r° : Jean de Roquetaillade, Liber de Oneribus Orbis, 1354. Inc. : « Sequitur expositio prophetie Arnoldi de Villanova ‘De Oneribus Orbis’. Ad illuminationem simplicium clericorum in presenti opusculo librum ‘De Oneribus Orbis’ quem composui sub sequenti prophetia que incipit ‘Vehe mundo in centum annis’ notabiliter breviabo et sine enigmate misteria sigillata in ea sub occultis verbis in lumine Christi restabo ad plenum ». Notes marginales, de la même main que le texte, en rouge ou en noir, ou en noir soulignées en rouge ; [A].

19- Fols. 32v°-47v° : Jean de Roquetaillade, Vade Mecum in Tribulatione, 1354. « Liber iste nominatur ‘Vade Mecum in Tribulatione’. De Rupescisa. Ex medullis evangelice caritatis predilecto in Christo patre suo Jhesu Christo domino nostro fratri .P. Pererii magistro medicine ordinis fratrum minorum pauper incarceratus ꚍ devotus fratrus Johannes de Rupecissa professor eiusdem ordinis petita per vos in Avinione de futuris eventibus et per me vobis promissa cum lumine domini nostri Jhesu Christi percipire [sic] et cum perfecta plenitudine iter certum ad celestam patriam preparare ».

20- Fol. 47v° : Jean de Roquetaillade, ‘Liber Secretorum Eventuum’, Intellectus 15, sous le titre de Alia prophetia, ex quodam alio libro predicti autoris extracta que incipit Reverendissimo in Christo pater ; in marg. : « ista est XVa intentio alterius libri mei in pergameno scripti ».

21- Fols. 48r°-52v° : Jean de Roquetaillade, Flori rosarum lilio convallium. « Omniam quecumque facitis in opere ꚍ sermone omnia in nomine Domini nostri Jhesu Christi facite. Flori rosarium, lilio convallium columpne celi, basi fidei catholice, solari iubari pugili Christi primi justiciam pauper oprobrium vermium abiectissimus omni abiectorum ».

22- Fols. 52v°-57v° : Extrait du Breviloquium : chapitre V ; Inc. : Circa quintam distinctionem. Il est précisé : « Ignoratur si opus sequens fecitur de Petra Scissa vel Joachim ». Cet extrait figure également dans le Ms. 1355 de la bibliothèque municipale de Rouen (fols. 98r°-99r°, vers 1379-1380).

23- Fol. 57v° : Prophetia maguntina ; il s’agit d’une autre version du texte en vers contenu fol. 15r ; Inc. : « Gallorum levitas germanos justificabit ».

24- Fols 58r°-75v° : Libellus de semine litterarum. « Incipit Joachim abbatis de Monte Cassino ‘De semine litterarum’, liber quem composuit circa annum MCCV ut infra et computat per centenaria incipiendo ab urbe condita ». Le catalogue des manuscrits de Tours transcrit par erreur « de semine scripturarum ».

25- Fols. 76r°-85v° : Alexandre de Roes, Liber de cursu seculi et statu reipublice fidei christiane, id est Ecclesie romane, inceptus anno 1288 [également connu comme Notitia seculi]. Accolades plus tardives en marge, à l’encre noire.

26- Fols 85v°-90v° : Libellus de Pavone figurali, en vers, suivi d’un bref décodage des métaphores animales que contient ce poème, fol. 91r° (« pauo id est papa, aquila imperator, gallus rex Gallicorum, columbe cardinales », par exemple). Une note marginale attribue correctement ce texte à l’auteur du précédent traité : « Continuat auctor », alors qu’une accolade lie les passages des deux textes qui se trouvent folio 85v°. Il s’agit probablement du Prologus in pavonem de Alexandre de Roes (voir GRUNDMANN, Herbert (éd.), « Die schriften des Alexander von Roes », Kritischen Srudientexte der M.G.H., IV, Weimar : H. Böhlaus Nachf., 1949, p. 122).

27- Fols. 90v°-91r° : Prophéties en vers — « Bruti posteritas albanis associata / Anglica regna preniet [non leg.] furore fame » ; Quidam versus reperti in quodam lapide in Anglia, anno Domini 1370 ; Versus ; Alii versus. « Cum fuerint anni completi mille trecenti / et sem denies a partu virginis alme ».

28- Fols. 91r°-92v° : Bref traité sur la venue de l’Antéchrist. Ce texte récapitule ce que l’on peut savoir de la date de la venue de l’Antéchrist et des événements qui l’accompagneront à partir de diverses autorités : Liber de semine litterarum, Joachim, Sibilla Tiburtina, Thelofero [Télesphore?], suivi des « Signa per que poterit congnosci angelicus pastor, excerpta de propheciis Joachim et sunt numero 16 que recitat Tholophorus ».

29- Fols. 93r° : Prophetia Mellonis. « Lilium regnans in nobiliori parte mundi movebitur contra semen leonis et veniet in terram leonis » ; Alia prophetia. « Post galli fugam in Galliam transalpinam superbie ciuitas nomen sui fluminis applicata propter quod obsidetur et non destinetur » ; « Surget leo de stirpe regali habens cornua duo et magnum murum. Et in eo coronabitur. Et caudam longam post se trahet cum carnibus et osse et classe magna » ; Sibilla Tiburtina loquens de Antichristo. « In illo tempore surget princeps iniquitatis de tribu Dan qui vocabitur Antichristus. Hic erit filius perditionis, caput superbis, magister erroris ». Ces textes sont suivis d’une nouvelle discussion sur les trois status du monde et la venue de l’Antéchrist, appuyée sur des citations bibliques et des autorités prophétiques non bibliques, dont une « Sibilla hispanica » (fol. 95v°).

30- Fol. 96v° : Résumé de, puis clefs pour une lecture typologico-historique du De Oneribus prophetarum, ici attribué à Joachim de Flore.

31- Fols. 97r°-104v° : Tractatus de causis naturalibus quorumdam eventuum futurorum in mundo et tribulationum et ceterarum transmutationum : traité sur la conjonction de 1345.

32- Fols. 104v°-106r° : Versus Johannis Muti de Birdilinton, anglici, canonici regularis ipsius monasterii de Bridilinton ; Inc. : « Aureus a patrio tunc degener exiet hircus ». La personne qui a copié le texte a porté de nombreuses notes en marge, y compris des notes de décryptage.

33- Fols. 106v°-107v° : Texte concernant la fuite de Benoît XIII vers l’Espagne et ses répercussions, puis l’accueil du pape par la Catalogne de Ferdinand Ier.

34- Fols. 107v°-108v° : Prophetia inventa inter bacagia seu spolia Henrici, regis Anglie, capta a certis Gallicis immediate post bellum gallorum deperditum in Picardia anno 1415, XXV octobris ; Inc. : « Quando ego, Thomas Cantuariensis archiepiscopis ab Anglia fugiebam ad Franciam veni ad papam Alexandium qui tunc [dub. Avenoni]s erat ut ei ostenderem consuetudines malas et abusiones quas rex Anglie in Angliam introducebat ».

35- Fol. 108r°-v° : Trois textes prophétiques en vers latins, puis une brève mention d’un découpage de l’histoire de l’humanité en trois cycles devant s’achever par le Jugement Dernier. L’auteur dit s’appuyer sur « Joachim » dans son « De semine literarum ».

36- Fols. 109r°-111r° : Révélations de Saint Brigitte — Liber celestis imperatorisad reges reuelatus divinitus beate Brigide principisse Nericie de regno Suecie. Inc. : « Videbat sponsa qualiter Beatus Dyonisius orabat matrem Dei pro regno Francie que dulciter eum exaudiens orabat filium cum eo humiliter ». Le copiste indique en marge les chapitres dont sont tirés les passages qu’il copie.

37- Fols. 111r°-115r° : Extracta de libris sancte Hildegardis prophetisse. In marg. : « Ex libro dionysarum cap. 18, secunde partis » ; il y est successivement question « Dediuisio Ecclesie » ; « De criminibus Ecclesie » ; « De certo regimine et vita honesta clericorum et prelatorum in Ecclesia et expulsione eorum de suis prediis » ; « Item ex eisdem libris habentur ista que sequuntur et sunt de destruccione principium et romani Imperii » ; « Item ex epistola sancte Hyldegardis ad Colonenses ».

38- Fols. 115r°-128r° : Sequuntur quedam visiones ac reuelaciones facte Marie Rubine alias dicte vasconensis super facto Ecclesie et pape ac regis Francie. Et post sequitur epistola per eam missa Karolo regi Francie in tali forma. Inc. : « Excellentissime princeps et mi metuendissime domine placeat vobis recordari super rebus per me vobis alias narratis dominica proximo preterita ».

39- Fols. 128r°-134v° : Copia revelationis facte fratris Johanni de Acre, monacho sancti Laurentii Rome [...] oriundum patrie Tholosane, supposée envoyée au scribe par ledit frère Jean le 10/02/1402. Inc.: « Incipit copia reuelationis facte fratri Johanni de Acre monacho sancti Laurentii, Rome. Copia atque translatio de ydyomate lingue occitane in latinum quarumdam reuelationum insertarum in quadam litera recepta per me die X februari anny Domini 1402 missa siue visa per fratrem Johannem de Acre monachum sancti Laurentii urbis Rome oriundum patrie Tholosane et nunc ibidem residentem ».

40- Fols. 134v°-135r° : Copie reuelationis facte prefato fratri Johani de Acre monacho sancti benedicti mihi transmisse eadem die per dominum Raymundum Gauarre qui eam scripsit. Item XVIII octobris.

41- Fols.135v°-136r° : Prophetia facta per magistrum Bene intendentem tempore dominii suscepti per dominum Tadeum de Popolli, de civitate Bononie ; Vers prophétiques, dont les deux premiers sont : « Dominium pacifice possidebit ; astucia fugabit hostes ».

42- Fols. 136v° : vaticination en prose, sans indication d’auteur. Inc. : « Ab extremis montibus Germanie exibit leo bifurcatus cauda leonis incessa humilis aspectu terribilis rugitus renouate aquile compilatus et cum eo militum peditum multitudo innumerabilis ».

43- Fol. 137r° : 6 prophéties en vers.

44- Fol. 137v°-144r° : Epistola magistri Vincentii Ferrarii, ordinis predicatorum, de tempore Antichristi et fine mundi [...] in villa Altanicii, die vero 27 mensis julii, anno Domini 1412.

45- Fols. 144r°-144v° : Epistola missa eidem magistro Vincentio a sinodo Constanciensi [...] in Constancia, 2° nonas februarias, anno a nativitate Domini 1416, apostolica sede vacante.

46- Fol. 144r°-v° : 10 courtes prophéties en vers ou en prose.

47- Fols 145r°-159r° : Prophéties sibyllines, en français et en latin et autres prophéties sans indication d’auteur.

48- Fols. 159v°-218r° : Compilation de textes d’Hildegarde de Bingen : Epistola fratris Geberionis prioris super libello suo vocato ‘Speculum futurorum temporum sive Penthacron’ : extraits du Scivias et du Liber divinorum operum et fragments de correspondance, dont certains sont biffés. Ces textes sont très abîmés, de nombreuses pages ayant été rongées par l’humidité.

49- Fols. 218v°-219r° : Versus inventi Lundonie, in una pila de corio de rege Edwardo tercio, post conquestum. Inc. : « In pila regalis votitor, cum ludus eiusdem / anno milleno trecenteno duodeno / Edoardus tercius natusest ».

50- Fols. 219-221r° : Versus vaticinales compilati a Gilda, historiographo ; Inc. : « Regnum Scotorum fuit inter cetera regna / terrarum quondam nobile, forte, potens / reges magnifici oriunti de stirpe regebant / fortiter Scotia regna prius ».

51- Fol. 221r° : Alia. « In diebus illis exibunt leones de siluis et exibunt ad aquas multas usque ad terram ubi gloriantur multi sub universa lilii et leones agiles et feroces conculcabuntur flores lilii quosque veniant ad fetorem et cadat gloriam lilii ».

52- Fol. 221v° : Exposition des 5 premiers âges du monde d’Adam au Christ : date de début et de fin, puis durée, à partir de Bède, Paul Orose, Méthode et saint Jérôme, dont l’auteur confronte confronte les positions ; [C]

53- Fols. 222r°-225v° : Vaticinia de Summis Pontificibus, série « Genus Nequam », [composés vers 1287], illustrée, [A]. La marge droite des folios impairs est coupée, certains dessins sont donc rognés. Inc. : « Principium malorum ypocrisia habundabit. Genus nequam ursa catulos pascens et in urbe Romam sceptri conturbat ».

54- Fols. 226r°-229v° : Vaticinia de Summis Pontificibus, série « Ascende Calve » [composée avant le milieu du XIVe], sans illustrations, [A]. Une note précise qu’elles doivent être attribuées à Joachim [de Flore] ou à Jean de Roquetaillade. Des gloses marginales disent quel pape est concerné par chaque oracle et indiquent le nom qu’il portait avant d’être élu pape. Une note fol. 229r enregistre la mort de Grégoire XI en 1378, « post cujus obitum cepit scisma magum in Ecclesia romana ». Inc. : « Ascende, calue, ne amplius decaluatus, qui non vereris decaluare sponsam ut comam urse nutrias, vade, paste columbam granis purissimis ».

c) Bibliographie (textes identifiés)

55Deuxième page de garde : il s’agit de la prophétie dont l’incipit est « Constantine, cades et equi de marmore facti... », éditée par HOLDER-EGGER, Oswald, « Italienische Prophetien des 13. Jahrhunderts », Neues Archiv der Gesellschaft für altere deutsche Geschichtskunde, Stuttgart : Steiner, 1904-1905, XXX, p. 118-125. Il ignorait l’existence de ce témoin.

56Fols. 1r°-14r° : Jean de Bridlington : Leyser, Polycarp, Poetae medii aevi, 1721, col. 2050 et aussi WRIGHT, Thomas, « Political poems and songs », R. S., 14, Londres, 1859, p. 123-315.

57Fols 15r° et 57v° : Gallorum levitas : prophétie anonyme gibelline, composée vers 1268. Pour ses différentes versions et un recensement des manuscrits l’incluant, voir : HOLDER-EGGER, Oswald (éd.), « Italienische Prophetien des 13. Jahrhunderts », Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde, Stuttgart : Steiner, 1904-1905, 33, p. 125-126 et REEVES, Marjorie, The influence of Prophecy in the Latter Middle Ages : a study in Joachimism, Londres : University of Notre Dame Press, 1969. p. 312.

58Fol. 90 : Cum fuerint anni completi : courte prophétie composée avant 1250, passée dans les Epistola subsequentium figurarum, très fréquemment attribuée à Joachim de Flore et dont nous avons ici une version remaniée au milieu du XIIIe siècle (REEVES, Marjorie, The influence of Profecy…, p. 49-51, 56 et 527).

59Fols. 32v°-47v° : Vade Mecum in tribulatione : traité eschatologique encore inédit de Jean de Roquetaillade, composé en 1354 et dont on conserve plus de vingt manuscrits latins et un grand nombre de traductions en langues vernaculaires. Le texte de Tours est complet : il comprend les 20 chapitres de l’oeuvre et l’épître dédicatoire à Pierre Perrier.

60Fols. 47v°-48r° : Liber Secretorum Eventuum, intellectus XV : identifié par Christine Morerod-Fattebert dans son édition du LSE, éd. cit., p. 106-107. Aucune parenté évidente avec l’un des manuscrits complets du LSE n’a malheureusement pu être établie.

61Fols. 48v°-52v° : Flori rosarum lilio convallium : réponse à douze questions posées à Roquetaillade, probablement par le cardinal de Talleyrand-Périgord et dont on conserve un autre témoin: BNP, lat. 7371, fol. 115. Jeanne Bignami-Odier pense que cette lettre est contemporaine de derniers ouvrages et des dernières phases du procès du visionnnaire (BIGNAMI-ODIER, Jeanne, « Jean de Roquetaillade, théologien, polémiste, alchimiste », Histoire littéraire de la France, 41, Paris : Imprimerie nationale, 1981, p. 173-175).

62Fols. 52v°-57v° : Circa quintam distinccionem : Distinctio V de la Summula seu Breviloquium... ; voir : LEE, Harold, REEVES, Marjorie, SILANO, Giulio, (éds.), Western Mediterranean Prophecy : the school of Joachim of Fiore and the fourteenth-century Breviloquium, Toronto : Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1989, p. 212-221.

63Fol. 93r° : Prophetia Mellonis : prophétie en faveur d’Edouard III d’Angleterre, datée de 1388, inédite, dont on conserve une dizaine de témoignages anglais et cinq sur le continent et qui n’est attribuée à l’évêque Mellon que dans Tours 520 et Rouen 1355 (fol. 89), d’après BEAUNE, Colette, « Perceforêt et Merlin. Prophétie, littérature et rumeurs au début de la guerre de Cent Ans », Cahiers de Fanjeaux, 27, 1992, p. 243 et 254, n. 29.

64Révélations de Marie Robine : édition par Matthew TOBBIN, « Le livre des révélations de Marie Robine († 1399) », MEFREM, 98, Rome : École française de Rome, 1986, 1, p. 229-264.

65Les oeuvres authentiques d’Hildegarde de Bingen se trouvent dans PL CXCVII, Paris, 1862. Nous avons ici des extraits d’une compilation intitulée Speculum futurorum temporum et réalisée par Gebenon d’Eberbach, dont il n’existe qu’une édition partielle par Jean-Baptiste PITRA, Analecta sacra, 8, 1882, p. 483-488.

66Vaticinia de Summis Pontificibus : il existe de très nombreux manuscrits et éditions des Vaticinia ; mentionnons seulement l’édition des deux séries de prophéties (Genus nequam et Ascende, calve) dans DONCKEL, Emile « Studien über des Fr. Telesforus von Cosenza, O.F.M. (1356-1386) », Archivum franciscanum historicum, XXVI, 1933, p. 29-104 et 282-314. Les manuscrits contenant Genus nequam (première série des Vaticinia) et Ascende calve (deuxième série des Vaticinia) sont recensés par MILLET, Hélène et RIGAUX, Dominique « Un puzzle prophétique dans le manuscrit 6213 de la Biblioteca nacional de Madrid », Revue Mabillon, 5, 1995, p. 139-177.

67La Sybille Tiburtine a été éditée par SACKUR, Ernest, Sybillinische Texte und Forschungen, Halle : Max Niemeyer, 1898, p. 177-187 ; voir aussi PL 90, 1181-1186. Les Sybilles Erythrée et de Cumes ont été éditées par HOLDER-EGGER, Oswald, « Italienische Prophetien des 13. Jahrhunderts », Neues Archiv der Gesellschaft für altere deutsche Geschichtskunde, Stuttgart : Steiner, XXX, 1904-1905, p. 323-86 ; XXXIII, 1907-1908, p. 97-187.

68VON ROES, Alexander, Notitia Seculi, (1288), éd. in : MGH, Staatsschriften des Späteren Mittelalters, I, Stuttgart : Hiersemann, 1958, p. 149-171.

69VON ROES, Alexander, Prologus in Pavonem (1285), allégorie animale du concile de Lyon de 1245, où il se révèle être un ennemi féroce de Martin IV et de la France ; édition par Herbert GRUNDMANN, Kritischen Studientexte der M.G.H, IV, Weimar : Böhlau, 1949, p. 122.

d) Transcription

70[Fol. 18v°] Sequitur expositio prophetie [canc. : ioachim abbas] arnoldi de villanoua de [canc. : onerbus, sup. lin. : oneribus] orbis

71Ad illuminationem simplicium clericorum in presenti opusculo / librum de oneribus orbis quem [canc. : po.] composui sub sequenti / prophetia que incipit Vehe mundo in centum annis / notabiliter breuiabo et sine enigmate. misteria sigillata //

72# Veh mundo in centum annis quoniam elongatus est a decore meo / [habitatores] sirie quos prophana studia dilacerant in indi/-[gnatione] mea de litorem maris eiciet gens prophana Eritque / [solitu]do in terra [quo]usque nouus david arcem syon veniat reparare //

 

  • 1 In marg. : non leg.
  • 2 In marg. : actor

73[Fol. 19r°] in ea sub occultis verbis in lumine Christi restabo ad plenum / quia tempora valde instant ut ea [sup.lin. : que] prophetantur in ea penitus compleantur licet una pars appareat iam completa siue preterita / et alia futura .\1nisi enim preintelligantur terribiles euentus que / predicuntur hic frustra ꚍ sine vitelitate hac scriptura reualata / fuisset Constat autem quod omnis sciens infinitusꚍ sapiens gubernator nature deus nichil reuelat frustra nichil quia agit in-utiliter ymmo ad utilitatem ecclesie veros prophetas ordinauit / solerter # Hanc autem prophetiam inseret magister Arnoldus de / villa-noua2 in libro suo quem intitulauit de misteri¡s scimbalorum / Sed eam non exposuit. Et dicit ipsam uni simplice viro fere / sine litteris deuoto ꚍ sancto reuelatam fuisse # Salua tamen / semper sentencia ecclesie sacro sancte Romane Causa principalis ꚍ primaria / reuelans fuit spiritus sanctus ⌡uxta illud primi [sic] capitulo 2° Non / enim voluntate humana allata est aliquandoprophetia Sedspiritu sancto inspirante / locuti sunt sancti dei homines \\ Causa secundaria ꚍ munstrativa fuit / iste sanctus homo cuius nomine ignoro # Causa materialis \ sunt terribilia onera / et euentus tocius orbis que describuntur in ea # Causa formalis / est stillus celestis stole qui manifeste in f[l]amine relucet / prophetali # Causa finalis est gratia omnipotentis Christi et informatio / premunicio ꚍinstructio tocius corporis eius mistici aduersus maliciam / proximi antichristi

  • 3 In marg. : primo
  • 4 In marg.  : quando
  • 5 In marg.  : respondeo
  • 6 In marg. : non leg. (deux lignes)
  • 7 In marg. : .\ qui cepit se/-de 1288 / seditque .4.

74Dicit ergo deus siue spiritus sanctus in proposita prophetia \\ Veh Mundoin / # hic statim queritur primo3 A quo anno ꚍ tempore isti centum anni4 / debent incohari. et infra quos mundus nequam in quo Christi in / euangelio recusauit orare maledictis ponderibus sequentibus peribetur / molestari ⌡nfra que ut infra dicti veniet proximus antichristus / # 5Et respondeo breuiter quia prolixe in libro maiori respondi. quod omni ambiguitate / ꚍ disputatione abiecta ⌡sti .100. anni incipiunt ab anno domini .12886. / ⌡n quo anno capta fuit christiana ciuitas tripolis sub nicolao / papa 4°7 de ordine fratrum minorum # Cuius Ratio est quia primum / onus [canc. : est] in speciali prophetia prophetatur sit. hic estcasus tripolis destrucio //

  • 8 In marg. 2m onus

758Grecia concubinaria rursum direptioni patebit et [arte vespertilionis] / occidui reducetur ad domum sponse.

  • 9 In marg. : 3m onus

76# 9Ceruicosa sicilia triturabitur donec consumptis apibus sponsa [fuerit] / reformata Cumque desinent ipsam un[gues aquile] stringere non euadet / quin [sic] gemina procella superueniens absor[bebit eam] //

 

  • 10 In marg. : .\ demonstra/-tio
  • 11 In marg. : M CCC IIII XX .VIII.
  • 12 In marg. : .\ nota annum in quo actor inchoa/-uit opusid est⌡ohannes de / rupe-scisa

77[Fol. 19v°] achonis Expulsio christianorum de terra siria \ Et illud onus / fuit incohatum super tripoli anno prenonciato sicut clare digessi / in libro meo de cronicis. Et patet per alios chronicos Nam postquam / in generali mundus maledictioni in .100. annis subicitur tunc / a quo tempore incohetur prima maledictio specialis seu primum onus / euidenter ostendit cum dicithabitatores sirie. etc hec enim / demostratio ..\10concludetur ex hoc quia fantasticum esset dicere quod illa / tribulacio christianorum in siria postquam expresse ponitur inVeh / centum annorum litteraliter excluderetur # fuit ergo ante [canc. : titulus] illud tempus / facta facta [sic] hec [canc : tribulatio] reuelatio Et non ponitur quota anni / in quo facta est quia a captione predicte tripolis hi¡ centum / anni incohantur pro certo # Ex quo certificatur uniuersis / de ecclesia quod antichristus proximus futurus est circa annum / domini .138811. quia a -captione tripolis usque ad illum annum sunt .100. / anni [canc. : nm; sup.lin. : neque] plus neque minus \ Et ex eisdem fundamentis infallibilibus concluditur pro certo quod antichristus apparebit in / mundo ab hoc anno domini . 1354. ⌡nfra .34. annos immediate / [canc. : sq] sequentes Et hec per calculatione certissima demonstrantur.\12 . / # quia si ab annis .1388°. subtrahantur .34. remanent anni / .1354. ⌡n quo nunc sumus # Et non quia licet ab hoc anno domini / 1354. ⌡nfra 34. annos sequentes immediate dicatur filius / [canc. : predictum] perdicionis venire non tamen intelligas [sup.lin. : quod] tantum / tardet uenire. Sed quod infra illos veniet antichristus maxime / ab anno domini .1366. et ultra Sicut [canc. : ge] digessi in librios / ali¡s extra istud ex numeris Danielis # Quare autem maledictioni .100. annorum subdatur hic mundus immediate ratio redditur cum subiungitur / dicendo .quoniam elongatus est a decore meo hoc est ab omni / pulchritudine / euangelice statum virtutum Et introducta est reprobis pulchritudo omnium viciorum in maxima parte. Et maxime carnalissimi / cleri. et deturpati pro magna parte populi christiani Sicut / oculus probat ad sensum Et hoc ampliori probatione non / eget # Et hoc primum onusꚍ Veh est toti seculo generale //

  • 13 In marg. : 4 onuscontra / Romanorum fastigia

78#13 Romanorum fastigia diruet unicornu et ipsi propriis / [furoribus] vorabuntur quibus fractura pontis ꚍ asin¡ / submersio dabunt signa ruine appropinquantis quando //

 

  • 14 In marg. : .I. onus
  • 15 In marg. : veteris testamenti
  • 16 In marg. : de libro oro/-scopi / [non leg.]

79[Fol. 20r°] Quia sicut non est in [canc. : mod.] mundo natio aliqua que coram / deo possit dicere Non offendi. ⌡ta non est in mundo / patria aliqua que non sentiat furiamcrucifixi irati \ / # 14Sequitur ergo primum onus speciale # Habitatores sirie quos studia / profana dilacerant in indignatione mea etc # hoc est primum onus speciale a quo .100. anni incipiunt computari Et tangit / maledictio ista tripolimꚍ -achona que in libris Machabeorum / ciuitas colonianis nuncupatur que in 4°5° Regis hacharom / appellatur # Et quia anno domini . 1288. capta fuit tripolis / tunc ciuitas christiana per soldanum egipti. ab illo tempore / ⌡nfra .100. annos immediate sequentes tota huius prophetie seriet / affirmatur esse completa # Et anno domini .1291. videlicet post / duos annos a captione tripolis capta estꚍ achon ciuitas / christiana a soldano egipti pariter et destructa ⌡uxta / prophetias veteris testamenti.\15 # Et ab eodem tempore usque ad istam diem / expulsus est totus populus catholicus christianus de regno israel ꚍ / sirie. # Et data est terra in manus impi¡ populi serraceni / Et celebrat terra illa sabbata sua expulso scelerato / populo christiano prout dominus euidenter testatur dicens / Quos studia prophana dilacerantvidelicet uniuersa peccata / quibus ob habundanciam mercatorum carnis deditus / erat sirus populis christiano # Et quia iratus erat deus / contra populum christianum misit super ipsum populum sarracenum ob / magnitudinem ire hereditatemque populi christiani tradidit / christus alieno populo id est sarraceno usque ad tempus .100. annorum / ut impleatur quod subdit dicens .\ Eritque solitudo in / terra sirieid est israel tripolis achon et [canc. : damach] damasci / donec nouus david arcem syon veniat reparare # per hunc david / recuperatoremꚍ edificatorem seu reparatorem arcis syon / hoc est Jherusalem ꚍ regni sirie futurum papam unitorem uniuersi / orbis ꚍ reparatorem intelligo. de quo in commento16 hor[oscopi]//

80sugestione bilinguis falsari¡ conflabitur ydolo populo / impudico tacentibus-que senioribus denegabitur audientia / veritati et obtegetur intuitu siue in[dub.mundo] simulacrorum [supr.lin. : egipti] //

 

  • 17 In marg. : nota / de libro dicto de [canc.non leg.] / oroscopo
  • 18 In marg. : 3um onus

81[Fol. 20v°] prophetia habundanter digessi. Et insuper principemchristianum / secularem qui sub eo dux erit belli uniuersi populi christiani / Sed quia hoc erit terre prope ut veniat tempus eius ꚍ dies / eius non elongabitur # Et infra hos proximos decem annos / immediate futuros id est ab hoc anno domini .1354. usque ad annum domini / .1367. audientur rumores per mundum Sicut ex totis / annorum libri oroscopi.17 in commento meo manifeste probaui. quia infra hos proximos .34. annos neccesse est destrui sarracenos / ꚍ⌡udeos conuerti Et [canc. : ¡nrid] ⌡uridictionem summi pontificis / per uniuersum seculum dilatari # Sequitur textus Et est 3um onus / #18Grecia concubinaria etc Hoc est 3um onus speciale quod tangit grecos specialiter Et sub nomine grecorum ceteros scismaticos ꚍ erroneos populos / et naciones orientales que ab unitatis obedientia et fide [canc. : ut] / uniuersalis ecclesie Romane recesserunt cum eis # quia ergo [canc. : spt] spreto / vero sponso Romano pontifice meretricarie cum pseudo patriarchis / grecis hereticis adulterium commisserunt merito dominuscontra eos / ita dixit # Grecia concubinariaid est adultera meretrix a / thoro legittimo Romani pontificis heretice declinans # Rursumid est iterato ꚍ de nuouo diruptioniid est turcorumꚍ sarracenorum ac / latinorum afflicta destructionibuspatebit⌡usto ⌡udicio / Jhesu Christi permitente ⌡uxta illud apochalipsiscapitulo .i¡. Atrium agent quod / est foris templum eice foras Et ne meciaris illud quoniam / datum est gentibus # Et quod hoc ad litteram impleatur circa diem / illum Et maxime a captionetripolis et circa [canc. : prol.] probatione non / eget Quoniam ob culpam inobediencie et errorum potenciam / sapientiam et fere presidenciam perdiderunt regna ꚍ ecclesias / multas famosas ꚍ antiquas. Sicut probant septem ecclesie / libri Apochalipsis Et continue aggrauatur regnum sarracenorum / in ipsos ꚍ usque quo grecia concubinaria fugitiua extra / ecclesiam vagabit. Quod deus immediate subiungit cum dicit [Etarte vespertilionis occidui reducetur ad domum sponse # Quis sit / futurus iste vespertilio non claret usque quaquam ex //

  • 19 In marg. dext. : 5m onus

82# 19Nidus onagrorum ytalia leonibus et lupis de propria silua / natis mordebitur et laceratis unguibus usque ad po/-lices fluet sanguis ac terrenam experta voraginem / discet medulam cognoscere sitis sue. //

 

  • 20 In marg.  : .\ qui fuit ur/-vanus Vus / qui cepit .1362. / et obi¡t .1370.; in marg. dext. :.\. qui(...)

83[Fol. 21r°] textu. Sed omni ambiguitate post-posita firmiterconfitemur quod / unus princeps erit christianus venturus de finibus occidentis / Et ex hoc vespertilio mistice nuncupatur Quia sicut / vespertilio apparet in occasu solis⌡ta iste princeps sub quo / grecia heretica est ad domum sponse id est Romane ecclesie reducenda / a solis occasu sine dubio apparebit id est de Aquitania aut / de yspania aut de partibus illis certum vicinis Et [canc. : siue sed; in marg. dext.  : siue] aliquis / secularis princeps hic vespertilio fuerit summi papa [canc. dub. : vuct] victor / est futurus in prop[non leg.]-imo et seculi reparator # Et proculdubio [expunct. : dubio] tempora sunt propinqua Sicut in libris ali¡s meis clarissime probaui / Nam et sub immediato successore summi pontificis innocenti¡ .\20 sexti. miraculia mirabuntur ꚍ videbuntur quoniam erit unus / solempnis reparator seculi ipse successor summus ab angelo / inducendus # Sequitur textus

  • 21 In marg. dext. : 3 onus
  • 22 In marg. : nota de ape ysaiae / capitulo

84# Ceruicosa sicilia triturabitur etc21 # Hoc onus speciale / grauissimum plenum periculis summe dolorosum. tangit / contumacem siciliam pariter ꚍ rebellem ecclesie Romane que Reges / suos tyrannos habuit ab antiquo # Et ideo predixit dominus / in furore ꚍ ira qualiter erat ab anno domini .1288. et ultra / multipharie ceruiciosa sicilia flagellanda a francis ne/-apolitanis. a karolo 2°ꚍ Rege Roberto. sancte memorie rege / sicut euentus euidenter probat # Et debet flagellum sicilie / perdurare donec impleatur quod subdicit videlicetdonec consumptis / apibus sponsa fuerit reformata # O quantus luctus ꚍ dolor ululatus / ꚍ planctuscontinguntur in enigmatibus istis .\ vide quid deus / dicit donec consumptis apibus. etc # Notateverba ꚍ signa misteria / apis Ysaiae22 capitulo 1° Quoniam tempore Manfredi karolus comes prouincie / fuit et aduocatur [sic] a deo ad siciliam ad aufferendum semenfederici / Quapropter clarum est ꚍ certum quodapes pungitiue ecclesie sunt franci / de neapoli. heredes incliti Karoli gallici fratris sancti lodouici / imperatoris franci.\ Et pro muro eneo positi fuerunt franci neapoli / ne de semine crudelis federici ab insula sicilie ante tempus statutum //

  • 23 In marg. dext. : 5m onus

85#23Germania viscerum dolore torquebitur et fractis ceruicibus bibet de / calice furoris cum sacerdotibus gyganteis ⌡n eius pelago multitudo / beluarum excitabit procellam subiciens nauigantes periculo nam / conturbatis principibus periclitabitur tranquillitas [popularis] //

 

  • 24 In marg. : vel unitatem
  • 25 In marg. : nota bene contra gallicos / neapolitanos

86[Fol. 21v°] surgeret malleator cleri destructor populi scelerati proximus id est / ludouicus # Sed quia neccesse est ut veniant scandala multiplicatis / criminibus neccesse est [canc.non leg.] ꚍ ut veniat malleus seculi castigator / siculus [canc. : trinacre] trinacrie lodouicus# Sed quia sibi est / impossibile seculum malleare ꚍ transgressores superbissimos / ad nuditatem.\24 apostolicam reuocare nisi prius contra ipsum / murus ecclesiasticus neapolitanus gallicus deruatur merito / dominus testatur neapolitanos gallicos heu dolor conterendos25 / cum dicitdonec consumptis apibusid est gallicis neapolitanis a lodouico / siculo Et Rege Aragonieconterendis in proximo sponsa Christi / id est generalis ecclesia fuerit reformataid est ad paupertatem Christi / primitiuam et apostolorum per duos reges predictos fuerit reuocata. / quia predicti duo principes uniuersalem ecclesiam in toto / orbe non solum in ytalia sed ubique omnibus temporalibus / denudabunt ut discant clerici superbi humilibus de cetero / consentire Rex enim ludouicus trinacrie ꚍ Rex inclitus / Aragonie ac domus colubri tortuosi. [expunct. : et; sup. lin. : id est] mediolani in / futuro confederabuntur in unum prout reuelat dominus ibi. / Subicient confederati totum orbem ad tempus.Et preponetur / omnibus ludouicus ut puto. Quia ut in apochalipsis capitulo .13. neccesse / est ascendere imperatoriam [canc. : b] bestiam de mari id est sicilie. / Et ipsam generaliter principari. sicut alibi prolixius [canc. : dext] detexi / Sed non fiet nisi rumpatur apum francorum neapolitanorum / potentia tam antiqua et magna. Sed quomodo rumpeturꚍ quando / deus immediate subiungit dicens Et cum desinent eam / ceruiciosam siciliam ungues aquileid est potentia ꚍ dominatio ludouici / Regis trinacrie qui in scuto portat signum duarum aquilarum / imperialiumrestringere. Quia futurum erat ut sicilia ei / rebellis effugeret ungues eius ad-herendo ludouico regi / apulee Tunc sicilia ceruiciosa credens euadere vindictam / ludouici Regis trinacrie non euadet Quia licet ludouicus //

  • 26 In marg. : 7m onus
  • 27 In marg. : non leg.

87# 26Serpiginosa brachia regis apum constringent latera subditorum / et a mari usque ad mare protensa complicabuntur immoderata / repletione27 nam rex qu¡ sponse menstrua deglutiuit fune proprio stran/-gulatus de solio corruet odio vicinorum arentibus viribus federis / simulati nec ambisiosa pollucio sanguinis impune transibit mer/-entibus genitis //

 

88[Fol. 22r°] Rex trinacrie propter rebellionem sicilie videatur subcumbere ad breue / tempus non [canc. tm.] tamen erit [canc. non leg.] sic in fine propter hoc quia dominus / subiungit non euadet ceruiciosa sicilia id est fugiendo / ungues aquile siculi ludouici. quoniam gemina procellaid est / nautica superueniensid est ab aragonia absorbebit eam ~

  • 28 In marg. dext. : actor

89# Notetis verba ./ [sup. lin.  : ·°·] rebelles sicilie quia Regi trinacrie bis estis / in bellicosis conflictibus perimendi a Rege Aragonie et / ab unguibus in-super aquilarum trinacrie predictarum Et est vobis / Baculus arundineus potencia gallicorum de neapoli Qui / si quis innititur perforatur manus eius Et si sicilia [sup.lin. : °] / rebellas regi trinacrie eris a procellis nauticis Aragonie / absorbenda siue [canc. : titulus] conterenda # Quid tamen futurum sit apibus / neapolitanis iam non ambigitur quia Rex cum siculis quos / aduersus regem trinacrie cepit [lac.] prosternentur ut verbum domini / impleatur cum dixit Donec consumptis apibus sponsa fuerit / reformata # Hicergo annus domini .1354. ⌡n quo Rebellat / sicilia regi trinacrie est principium occultumconsumptionis francorum / de neapoli Et collapsionis muri enei ecclesie supradicti / introductorum persecutionis future ecclesie. occultumque / intromicatorum maxime antichristi. Et reductorum universalis ecclesie / ad mendicitatem ecclesie primitiue Et hec per [canc. : ecclesiam ] occultam / sentenciam pululabunt paulatine ab anno preterito usque ad / X annum domini .1366. ꚍ ultra per .4. annos donec appareat / in sua plena executione antichristus predictus # Hunc28 / ergo librumconstituto sancto zelo ꚍ bono testis est [dub. : nostri, canc. : r] deus / ut sciant prelati ecclesie sacro sancte Romane qualiter gubernentur //

  • 29 In marg. : 8m onus

90# Nidus aristotilis contabescens euacuabitur quia ../29 pull[orum] / garritus abhominabilis obteget ueritatem irridendo ministris eius / Tacentibus enim senioribus denegabitur audientia veritati / et obtegetur audientia veritati intuitu simulacrorum / egipti //

 

  • 30 In marg. : nota
  • 31 In marg. : 4 onuscontra Romanos
  • 32 In marg. : de anno rupture / pontis auin[ionis]

91[Fol. 22v°] semet-¡psos et populum ne ceci recipiant antechristum quem in / ianuis habent pro -certo ⌡lluminet eos dominus Jhesus Christus30 \ Maximum/ enim⌡ocale est scire intenciones bellorum presenciumꚍ sequentium / malorum Alioquin si cecus ceco ducatum prebeat ambo in foueam / cadent quod absit [ Maxime enim munus dei est istud et precioser⌡ocale ecclesie sancte Romane ut sciant per hanc prophetiam domini ad / quem finem ecclesie generalis tendunt conatus Aragonensium / ac Regis trinacrie ꚍ colubrorum Medionalensium ut adhibeant / aduersus malleatores seculi remedium opportunum si possunt ꚍ / sciant cui fauere debeant cuiue repugnare Sequitur textus / # Romanorum fastigia diruet unicornis31 # 4um onus est istud / ⌡n quo percutietur domina Regnorum Roma Et eius sublimes / principes sunt conterendi ab unicornu generali monarcha / imperatore potissime ab antichristo futuro per quem fastigium superborum / Romanorum et omnia scelera ecclesie prelatorum deicientur ad yma. / # Et non solum fastigium superbie ecclesiasticorum malorumconteretur / ꚍ deicietur ad yma per unicornumid est imperatorem Romanum / sed ipsi propri¡s furoribus vorabuntur Quia clerici ecclesie / inuicem turpiter diuidentur ut omnis superbia congregatio deredatur / ut sic facilius desoletur et cadat Et quidam ex / Romanis clericis fauebunt tyrannis contrariis ecclesie Et ali¡ / ergo resistent # sed quia melius preuisa iacula feriunt / subiungit dominus signum per quod possint ecclesiastici cognoscere / appropinquantem ruinam si volunt dicens Quomodo nobilibus / Romanis maxime dominis pape ꚍ cardinalibusfractura pontis / videlicet noue Rome id estAuinionis facta anno domini ſ32 .1345. / quando clemens papa sextus fecerat compleri ex integro pontem //

  • 33 In marg. : 10 onus

92# 33hybernorum cauernas propri¡ maris fremitus conturbabit / et ut indomita ferocitas mansuescat sub uno rege / pressura dabitur populo indiscreto //

 

  • 34 In marg. dext. : nota quando incep/-iunt consum¡ / apes de [non leg.] / [non leg.] / a [non leg.]

93[Fol. 23r°] Et cum transisset super eum eundo ab auinione ad villam nouam / vel ergo post duos dies a suo transitu rupto ponte / subito recessit [canc. : inter] integre unus arcus. Et asini submersio / # Quia in hora ruptionis illius arcus erat asinusid est unus / capellanus cantor domini cardinalis hostiensis nomine bertrandus / de poieto olim legati iohannis pape in ytaliam sub arcu. / et submersus fuit et nunquam ex tunc inuentus Et vocabatur / asinus duabus de causis publice in tota ciuitate primo quia passim / quasi in quolibetverbo veretrem asini¡ / nominabat Erat enim homo / turpis et inuerecundus \\ 2° quoniam gloriabatur inveretro suo / ille pollutus homo [canc. : eoque] eoque magnum habebat veretrem valde / ut non hominis sed asini videretur. Et erat homo luxuriosus et glorians in eo. ⌡psum [canc. : passum] passim [canc. : p] soci¡s ꚍ mulieribus / ostendendo. Et sacerdotes et cantores illius temporis hoc michi narrauerunt / nescienti hunc passum Sed ego hoc audiens obstupui Et / in eo hec prophetiam impletam diligenter notaui # Quibus / ergo pape ꚍ cardinalibusꚍ Romanis fractura pontis auinionis / predicta sub clemente papa VI° et asini videlicet bestialispresbitere [sic] / predicti submersio quia in hora casus pontis super rupturam / erat. ubi ꚍ submersus est et nunquam inuentus hec duo / [canc. : prebedu] prebebunt signa ruine appropinquantis fiende per / unicornium Romani cesarem in breui[dub. : ¡] heu dolor .\34Et dicto / anno apes de neapoli inceperunt consumi in suspensione / regis Andree Et in vastacione quam fecit rex ungarie / in semine regali Et dicit ruine appropinquantis et non / tunc [canc. : po] presentis quia post clementem papam vera erit / ruina notabilis secutura licet karolus de boemia electus //

  • 35 In marg. : 11 onus

94#35hispania nutrix machometice prauitatis reciproca furia / laniabitur nam inuicem ipsius regna consurgent et cum filius / ¡umentalis tria septena compleuerit multiplicabitur / ignis [vor]ans//

 

95[Fol. 23v°] in unicornem et imperatorem electus fuerit anno immediate sequenti / post fractionem pontis et submersionem feculenti asini memorati / Sed an ille sit unicornis de quo hic agitur qui dest[r]uer[e] uenire / debet cum dominis ecclesie hoc scietur in [canc. : bt.] breui experiencia exponente / magistra tamen ille unicornis est principaliter antichristus futurus / licet non excludatur tyrannus alius predecessor iratus quia potest esse / unicornis iste domitor cleri. unusid estin spiritu et duplex / in persona \\ Sequitur alia pars textus predicti

  • 36 In marg. : .\ qui cepit sedem / 1316 ꚍ obi¡t / .1334.

96# Quoniam suggestione bilinguis etc usque ad illam partemegipti / # ydolum conflatum suggestione bilinguis populo impudico / fuit pseudo pontifex petrus de coruaria Qui tempore / ⌡ohannis.\36 pape 22i multos seduxit in ytalia prophetia pseudo / sub ludouico de bauaria Quo tempore ab hereticis mauris / dicentibus⌡ohannem papam dampnasse tanquam hereticam determinationem / euangelice paupertatis ecclesie Romane contentam in decretali. Exiit / qui seminat Et domini nicolai est in multis hereticis / obtecta veritas et cristicia [sic] paupertatis cum datur decretales / contrarias [canc. : grauantur] grauantes hereticos asserentes sub ⌡ohanne / papa Et ab eo ecclesie in prelatis potestatem uniuersalis ecclesie / defecisse. quia omnia dicta eius fuerunt seminaria / errorum tempore Antichristi propinqui # Nouit hoc Jhesus Christus / Quomodo tacentibus senioribus locuti sunt falsa contra sanctam / fidem catholicam orthodoxam Romane ecclesie de euangelica paupertate / crudeles heretici blasphemantes determinationem domini nicolai / ⌡ntuitu simulacrorum egipti hoc est pullorum nidi aristotelis / de quo infra # Et quia hoc in parte preteri¡t quod dictum est //

97[donec] vespertilio cynifes hispanie deuoret subiciensque / affricam et caput bestie conterens accipiat monarchiam / et in posteris humiliet nyli habitatores //

 

  • 37 In marg. dext. : nota quare per / egiptum si/-gniatur re/-gnum francie
  • 38 In marg. : 5. onuscontra / ytaliam.

98[Fol. 24r°] non expono Sed qui legit intelligat aut quiescat. / Egiptus enim franciam prefigurat quia regnum egipti datum / est per ecclesiam acquisitioni francorum37 # Sequitur textus .\38# Nidus onagrorum ytalia etc # percussa Roma ꚍ romanis / notabilibus excepta ecclesia generali cuius usque ad finem / orbis remanebit sua potestas generalis auctoritas et / fides intacta in [canc. : visos] \ viris humilibus licet pauperibus in / proximo cum superbissimis peccatoribus extirpatis a malleo / futuro. ⌡n hoc quinto onere consequenter totam ytaliamꚍ tusciam / et lombardiam percutit spiritus prophetie dicens Nidus / onagrorum italia Et vult dicere plenam multitudinem / aggrestiumꚍ crudelium tyrannorum in onagris asinis idest / aggrescibus mistice signatorum De quibus onagris / id est tirranis in ⌡ob .39. ita dicit Quis dimisit onagrum / liberum et uincula eius quis soluit Qui dedit in solitudine / domumꚍ tabernacula eius in terra salsuginis. Contempnit / multitudinem ciuitatis Clamores exactoris non audit / Circumspicit montes pascue. Et virencia quoque [sic] perquirit / # ⌡ste sunt condiciones tyrannorum ytalice appetencium libertatem / et non audientum vocem exactoris ⌡usticie summi pontificis / aut magni imperatoris. Et quia sunt ambiciosi regnantes / ut leones capientes bona ciuitatum ut lupus [sup.lin. : lupi ] ⌡deo / [canc. mereto] merito subinferturleonibusidest ambiciosis tirannis / et lupis id est mordacibus simplicium populorum de propria / siluaidest de interna italia natis .\ mordebitur Et hoc / est certum sicut est dies ista quia hoc expositione non eget / cum rei experiencia hoc exponat Sicut probat mediolanens¡ //

  • 39 In marg. : 12 onus

9939Post hec filius perditionis consurget impetu repentino ad / crebrandum mortales ut filios Jherusalem acerbissimo gladio / separet a fili¡s babilonis et draco sui furoris extremam / seuiciam in eo conclucens illusus et victus maneat in e[tern]um //

 

100[Fol. 24v°] colubri tortuosi cum illis de feminia de padua. mantua. / et de scala. cum illis de tuderiomalatesta Marchie / atque archi perfecto vit[non leg.]i¡. Qui tam terras ecclesie quam / imperi¡ pro -pose lacerando italiam rapere non desistunt / cum ali¡s quam plurimis tirannis Et rapient amplius / in futurum donec in bellis plurimis affuturis \ab inguine / usque ad poplices fluat sanguis cum gladi¡s bis-acutis / Et cito hoc fiet ⌡usto dei ⌡udicio ut terrenam experta / voraginem id est vulneribus voraginosis futurorum bellorum fiendorum / per Romanos generales Augustos potissime per bestiam de / mari sicilie ascenseramdiscat ambiciosa ytalia medelam / accipere sue sitis # O quantus luctus ambicioser ytalicis preparatur / quantaque mala eis comminatur spiritus prophetie pars enim italie / que resistet proxime bestie antichristo perdetur corporaliter affligenda / ꚍconterenda in bellis Et pars que ei adheserit cum eo ab / infernali voragine glucietur ut impleatur quod dominus per / ezechielem intonuit dicens ⌡ustum cum impio ego interficiam / dicit dominus Sed illum ad gloriam Et istum ad gehennam

101     Sequitur textus exposicio

  • 40 In marg. : 6 m onuscontra germanorum
  • 41 In marg. inf. : vaticinium

10240Germania viscerum dolore torquebitur # 6um onus est / istud ⌡n quo percutitur generaliter tata [sic] allamania boemia. / ungaria. Sclauonia. nerouegia. et dacia. Et reliqua / barbara patria aquilonis sub nomine germanorum hoc est / allamanorum Et quia peribetur gens barbara nominata / internorum viscerum dolore torquenda euidenter intuitur / quod populus germanicus allamanicus giganteusconsurget bellando / in vicinum allamanicum ut impleatur⌡eremie41 [canc. : vaticinium]. // [lac. : fols. 25 r°-v° ] // [Fol. 26r°] karolus [expunct. : omnis; sup. lin. : comes] prouincie primus ex francis Rex sicilie qui sibi / menstrua sponseid est temporalia regni sicilie. que sunt de ⌡ure / sponse Christi deglutiuitid est incorporauit aufferendo regnum / minorum a semine federici scismatici a manfredo et / corradino. Quia sic in suis posteris apibus incipiet / consumari. Quia non in se sed in posteris post longa tempora / fune proprio strangulatusid est in rege andrea anno domini .1354. de / solio id est regni apulee corruet sicut est proch dolor de / presenti impletum # Sed per quos rex Andreas fune proprio / strangulatus vel strangulandus dominus immediate reuelat dicens / Odio vicinorum Ergo non odio uxoris sue Regine ehanne / ut eam emuli false obcriminantur ob quam falsitatem obloquantes / eam vel de ea animas suas dampnant ⌡nnocens enim est de morte / viri sui gloriosa regina domino Reuelante unde interri¡t inclitus rex / Andreas cum dicit. Odio vicinorum hoc est quia vicini sui / nobiles aliqui inuidebant ei quia de ungaria venerat ad / obtinendum regnum neapolitanum licet esset filius fili¡ karoli marcelli / primo geniti karoli 2i olim in Arragonia capti # Et ob hanc / rem dominus obseruauit reginam⌡ohannam velut in -noxiam de manu / furie regis ungarie et ut veram dominam ipsam refremauit / reginam usque in istam diem \\ Et ea ex causa et ex dei ⌡udicio / accidere debuit tam nepharius casus. Quomodo ꚍ tempore dominus ita / dixit fient hoc supple Arentibus visceribusid est Mortuo rege / Robertosancte memorie rege. Et Regina uxore sua sanctia / de maioricis de mundo sublata ne tantum scandalum prosperaretur / post tres enim menses vel circa a morte regine sanctie. Andreas / soffocatus est ut impleatur quod hic dicitArentibus visceribus / federis simulati [canc. : s] id est defunctis predictis principibus qui viscera / fructifere ecclesie federis [canc. : sla.] scelerati appelantur. Non quod / ficta sit Romana ecclesia domina generalis que non habet maculam / neque [expunct. : to]rugam secundum apostolum sed quia franci de neapoli propter // [Fol. 26v°] temporalia regni sicilie cum viris ecclesie fedus inierunt dum amiciciam / confixerunt Quam ob causam accidit talis ca[s]us [expunct. : usis; sup.lin.: us] Et dominus eum / immediate subiungit dicens Nec ambiciosa pollutio sanguinis impunita / [canc. : trun] transibit merentibus genitis] / # Vult dicere dominus quod ideo fiet quia rex karolus / primus cum tanta ambiciosa complacentia desiderio ꚍ [canc. : de] vindicta / effudit sanguinem imperialem seminis Manfredi corandini et / allamanorum ac ⌡talicorum et siculorum fouencium partes imperialium / occulto dei ¡udicio disponente non transibit hoc scelus impune / licet franci haberent pro se ⌡usticiam quia illud potuit prosequi ꚍ⌡uste / et in¡uste interueniente id est bello iusto et [sup.lin. : m]aliciosa vindicta sed / hec pena fili¡s inferetur cum dicitMerentibus gentisid est rege Andrea et uxore eius⌡ohanna et ali¡s ex francis. veniet sub eis sentencia Christi Mathei.23. dicens ut veniat super vos / omnis sanguis iustus etc Quia forsitan rex andreas / vindictam priorem exercere in siculos cogitabat quod domino forsitan / non placebat \\Sequitur textus

  • 42 In marg.  : 9 onus / de parisiensi / studio adni/-chilando
  • 43 In marg. : de erroribus supositorum / studi¡ parisiensi
  • 44 In marg. dext. : quere
  • 45 In marg. dext. : .\ qu¡ cepit sedem / .1277. / nota bene
  • 46 in marg. : de parisiensi studio / fautiuo antipapa / ꚍ antichristo
  • 47 in marg. : de studiorum / omnis desolacione

103# Nidus aristotelis. contabescens. euacuabitur42 # 9um onus / est illud ⌡n -quo ferit furia terribilis Jhesu Christi nidum / aristotelicum id est studium parisiensem Quomodo peribetur omnibus clericis / aristotelicis vacuandoꚍ reducendo in nichilum Cuius causam / [canc. : Quius causam as consignat do ] consignat dominus dicens / Quoniam pullorumid est clericorum aristotelicorum parisiensiumgarritusid est / disputationum conflictus contrarius [canc. veritati] veritati deo o[sup.lin.  : di]-bilis / obteget veritatemid est fidei catholice⌡rridendo ministris / eius id est quod dicit⌡ohannes capitulo .17. Ego sum via veritas et / vita Quod completum fuit iniciatrice per guillermum de sancto amore / ¡ohannem de poolin¡43 et henricum de altecuria et alios non/-nullos contra Romanam ecclesiam et Christum ponentes errores ac per / Romanam ecclesiam condempnatos Nam primus heretice anathematizauit / ordines mendicantorum dicens non esse de numero saluandorum # 2us [canc. : quia] / Mendicantes. auctoritate eis ab apostolica sede commissa non posse / absoluere confitentes eisdem.\ Et 3us non contingit aliquid [canc.  : infabiler.] // [Fol. 27r°] infallibiliter sciri euacuans totam infallibilem certitudinem ecclesie / generalis fidei et sacramentorum Sicut ostendi in libro claui.\44 fragi / antichristi secundum a clauibus catholicis Jhesu Christi Et hoc circa annum domini .1340. Qui abiurauit in manibus guillermi domini cardinalis albi \ / Et quidam ali¡ asseruerunt hereticam esse determinationem de euangelica paupertate / contentam in decretali domini pape nicolai .\45 terci¡ ⌡ncipiente Exi¡t qui / seminat Quorum predicatio non dormitat ymmo in futurum / adhuc obtegent pulli aristotelici amplius veritatem46⌡rridendo ministris / eiusid est tempore dissensionis ab obedientia veri Romani pontificis cum erunt / malleus generalis orbis videlicet proximi antichristi et pseudo prophete in / seculo submictendi et in Christo contabescentes. # Ergo id simil numero ab / in parte ꚍ in toto [canc. : sto.] studium parisiensi.\47catalonie. euxonie. tolose. / montispessulani. aurelianis. bononie et sic de ali¡s. Namque de / singulis euacuabuntur quia garritus filiorum aristotelis in futurum / obtegent veritatem euangelicis regulis et documentis irridendo \\ Sequitur textus /

  • 48 in marg. dext. : 10 onus
  • 49 in marg. : de anglie et / scocie flagello / nota / de quod rege / anglo [non leg.] / in plage [non (...)
  • 50 in marg.  : nota / barbaros anglos; dext. : nota / naciones occidentes / esse bruti
  • 51 In marg. : de barbarum / anglicorum
  • 52 In marg. dext. : nota / quod rege / non leg.

104# Hybernorum cauernas etc # 10m onus48 est hoc in quo dominus percutit / insulas49 maris oceani siue occidentis .3. britaniam maiorem / hoc est angliam. scotiam. et hyberniam. cum .13. orcadibus siue / insulas habitabilibus⌡n quibus morantur barbare naciones feroces. / Et hi¡s omnibus bruti nacionibus dominus comminatur affuturum / flagellum durissimumid est unum regem sub quo mansueseru[n]t / velint nolint oppresse per violenciam naciones feroces \\50 Et / hunc regem ferocem anglicum. Qui circa annum domini .1335. / incepit conterere ferocissimum regem scocium quod longo tempore regnum / macerauerat anglicorum Et feriendo consequenter francos. dedit / pressuram non modicam anglicis et hybernicis Quia omne agens / maxime violentiam agendo grauiter patitur Et ita superbis / anglia fortiter vulneratur # ⌡ta etiam videmus barbaros / anglicos aliqualiter mansuescere \51 saltem / ad tempus. breueu¡ / pressuram itaque ad-futuram .30. hibernicis regulis non ambigo52 / quam ipsisab uno rege anglorum expecto\\ Sequitur textus

  • 53 In marg.  : 11 onuscontra / yspaniam
  • 54 In marg. : de yspanorum / flagello
  • 55 In marg. : nota / numerum regnorum / yspanie
  • 56 In marg. : de tempore / flagelli / ispanorum
  • 57 In marg. dext. : primo
  • 58 In marg. dext. : 2
  • 59 In marg. dext. : 3
  • 60 In marg. dext. : de nauare et / arragonum rege / federando
  • 61 In marg. dext. : [non leg., de]
  • 62 In marg. : de arragonum / Rege
  • 63 In marg. : \\ de vespertilione
  • 64 In marg.  : nota
  • 65 In marg. : de castro
  • 66 In marg. : de flagellatoribus / tam cleri quam / orbis
  • 67 In marg. de prauitatibus / [non leg.]-endis
  • 68 In marg. : nota
  • 69 In marg. : non leg.
  • 70 In marg. dext. : de acitana / lingua fla/-gellanda
  • 71 In marg. : de rege arragonum / imperatore orbi
  • 72 In marg. dext. : de mahometica / secta extirpanda
  • 73 In marg. dext. : de saracenorum / flagello
  • 74 In marg. dext. : de confederat[i]onem / regum
  • 75 In marg. : de imperatore futuro
  • 76 In marg. : de Jherusalem recu/-peracione
  • 77 In marg. dext. : nota / generalem monarch[i]am
  • 78 In marg. nota / occiduum / verspertilionem
  • 79 In marg. dext. : de monarcha / generale futuro
  • 80 In marg. dext. : de flagellatio / franciam
  • 81 In marg. : .\ 7°
  • 82 In marg. : de vespertilionis / corpore mistico
  • 83 In marg. dext. : # actor huius ope/-ris fuit ¡ohannes de rupes/-cica quia / ipse scripsit / librum (...)
  • 84 In marg. : de bestia assen/-sens de mari
  • 85 In marg. : de fine
  • 86 In marg. : de clerorum / flagello
  • 87 In marg. : nota / fugam a portu / veneris
  • 88 In marg. dext. : non leg.
  • 89 In marg. : de antichristo
  • 90 In marg. dext. : 12 onus
  • 91 In marg. : concludet actor
  • 92 In marg. : nota annum / presentis / exposicionis
  • 93 In marg. dext. : epylogat
  • 94 In marg. : .\ qui cepit sedem / anno 1352 et / obi¡t 1362
  • 95 In marg.dext. : .\ fuit urba/-nus Vus imme/-diatus suc/-cesor dicti inno/-centi¡
  • 96 In marg. : actor seu exposi/-tor huius operis / erat de ordine / fratrem minorum ignoro si fuerit ¡ (...)

105# 53⌡spania nutrix Mahometice prauitatis etc # 11um onus // [Fol. 27v°] est illud ⌡n quo dominus iratus percutit yspaniam peccatricem54 sicut / patebit Et propter quod scelus sit principaliter yspania ferienda / premittit dicens. yspania nutrix Mahometice prauitatis hoc est / quia reges yspanie in suis regnis sustinent viuere sarracenos / et alios paganos propter commodum temporale quod Jhesu Christo non / placet propter quod quinque regna yspanorum55id est regnum / maioricarum. Arragonie. Nauarre.castelle. ac portugalie / reciproca furia sunt crudeliter lanianda vel laceranda. # Et / qualiter hoc fiet immediate subiungit dicens. Namque inuicem ipsius / id est peccatricis yspanie regnaid est .5. predicta consurgentid est cum armis ad -inuicemcontra se pugnando ꚍ semet-ipsos conterendo. Et / [dub. : iam terius] anno domini .1345. in regno maioricarum et in terris / late ab arragonensibus impletus est et comminatiue inceptus / consequenter in unione valentie contra regem Arragonie ubi effectus seu / incohatus dolosusconflictus extitit et crudele bellum emersit / # Et quo tempore debent inuicem se con[non leg.]gere et decipere regna / yspanie dominus immediate reuelat dicens.\56Et cum pullus ⌡umentalis / tria septena compleueritid est hodiernus⌡uuenis rex castelle petrus / filius inclitissimi principis alfonsi regis castelle. qui / cepit aliaziram et centum milia ꚍ eo amplius sarracenorum / occidit et regem Marrochorum et granate deuicit ante [canc. : titulus] -castrum / gibaltaris in obsidione defuncti # Cum ergo hic -hodiernus rex / castelle filius eius tria septennia annorum⌡d est .XXI. annos / compleuerit in etate sua. multiplicabiturid est permissione dei / in yspaneis regnis ignis voransid est bellorum quia tunc contra / se yspanorum regna consurgent occidendo mutuo [canc. : semep] semet¡psos / # Et notatur quomodo hodiernus rex ⌡uuenis petrus rex castelle mistice / merito pullus ⌡umentalis vocabatur triplici de causis \ primo57 quia in / regno suo sunt nobilioria ꚍ maiora ꚍ excellentiora equina / ⌡umenta quam sint in toto mundo # 2°58 vocatur pulus⌡umentalis / quia pater eius more equi ꚍ⌡umenti propter uxorem sanctissimam / quam habet filiam christianissimi regis portugalie tenebat // [Fol.28r°] meretricem barbacanam de qua genuit brutaliter prolem adulterniam [sic] / non legit[sup.lin. : t]imam que est causa bellorum intimorum in patria # 3°59 quia ipse / pulus⌡umentalis hodiernus ⌡uuenis de meretricatu vestigia patris / secutus inclitissime regine legittime uxoris sue blanche nomine / de [canc. : bord] borbonio. et de semine imperatorum francorum dedit / libellum repudi¡. Et cum sit domina honestissima. ⌡psa tamen / viuente aliam sibi uxorem nomine sastem in faciem ecclesie duxit / ymaginatis super hoc cautellis in vituperium sacramenti et / preiudicium ecclesie generalis ac ⌡niuriam domus precelse regalis / francie. ut adueniret tempus yspanis prophetate ruine dum / dicit Cum .XXI. annos compleuerit in etate in yspanis / multiplicabitur ignis vorans sicut dictum est. Nam ut / referunt yspani hoc anno domini .1354. iam hic XX annos / Et incipiunt ei .XXI. Et ita non restat ultra unum annum / aut duos donec veniat ignis vorans bellorumꚍ mutua / confractio regnorum yspanie # Et iam propter aldulteri¡ ac / diuorci¡ scandalum inceptum yspani spernunt istum⌡uuenem / ⌡umentalem et ei rebellant ⌡ohannes alfonsus cum spuriis et eum / vitantes tamquam scelerant stultum non recipiunt et iam ignem / confractionis yspanorum incendunt Nec obstat quod quasi idem alibi / clarius prophetatur quiaMicheas et ysaias eadem de morte domini prophetauisse / leguntur # De pace autem futura valde sciendum est quod regnum / arragonie ac nauarre contra regna castellanorum insurguent60 et / prophetatam yspanis dolososam [sic] ruinam inducant. Et perdurabit / tribulatio ista in yspanis donec impleatur quod dominus immediate / subiungit dicens donec vespertilio sinifes yspanie deuoret / subiciensque africam et caput bestie conterens accipiat monarchiam / et in -posteris humiliet nili habitatores # Futurum enim est ex hoc ut insurgat / unus princeps ab occasu solis61 et consumat cinifes et muscas / importunas christianitati id est sarracenos uniuersos granate. ꚍ regni / valencie. et castelle. et deleat Mahometum de illa terra // [Fol. 82v°] # Et quis est iste princeps occidentis qui vespertilio mistice / appelatur graue est videre.\62 # pro certo tamen ego non ambigo / hunc fore regem arragonie ac lodouicum regem trinacrie quibus / dabitur celsitudo uniuersi seculi noue monarchie ad tempus. / Nam sic ex onere supradicto sicilie manifeste apparet quod ceruicosa / sicilia que rebellat hodie regi [canc. : trinacer] trinacrie Sicut puniuit / alium comitem in messana rebellem duabus vicibus a classe regis / Arragonieest crudeliter absorbenda in tantum ut apes de neapoli / consumantur ad tempus. Erecto rege trinacrie ludouico super / apuleam reuerenter Et reges victores consumptis gallicis / de neapoli ad tempus obtinebunt regnum granate ad placitum / Et facient in yspanis vindictas graues in populis rebellibus / mahometicis de aliis [canc. : exn.] excellentatis. \\63 Et dicunt aliqui / quod rex arragonie portat insigne vespertilionis super galeam / suam Quod insigne timbre gallice appellatur # [dub. : Quod] si ita sit / iam clarum est illud insigne alludit mistice huic sacratissime / prophetie Et nota hoc ualde. Ali¡ autem dicunt quod illud insigne / draco niger alatus est. Et si ita est non [sup.lin. : melius] alludit verbo / domini inCirillo. ubi dicit de Manfredo colubro adherenti sicco / draconi nigro id est petro quondam regi Aragonie⌡ta dicendo [canc. : colubre] / Coluber sicco draconi64confederabitur et sanguine vulpis de / anglia Castrum quoque cum turri fauebit eidem ꚍc # Quid / amplius moramur in verbis /.65 uniuersus enim orbis dabitur / occulto dei ⌡udicio semini federici 2i magni imperatoris ac petri / quoque regis Arragonie[expunct. : en.] id est ludouico regi trinacrie ꚍ regi / fortunatissimo Arragonie66. Et usque ad tempus flagellabunt / orbem ut ullulet Et clericos superbissimos [non leg.]-e domabunt. / Ecclesiam uniuersis temporalibus expoliabunt et ad -mendicitatem / Christi et apostolorum reducent ut discant superbi homines cum humili / Christo et humillimis [sic] apostolicis et euangelicis humilitatibus ꚍ perfeccionibus / obediendo cum humilitate seruire67 Nec irascantur domine ecclesie / sacro sancte Romane quia pro certo sic erit68 # Eciam maxime⌡ocale est / scire unde debeant cauere ut ex 1a parte rumpat flagellum // [Fol. 29r°] graue populi et cleri talis [sic] # Nec irascatur \ rex ludouicus / neapolitanus si regnum apulee reuertatur ad siculum ludouicum regem / trinacrie .\69 quia de mari sicilie necesse est bestiam ascendente ⌡uxta / apochalipsimcapitulo .13. ut possit generaliter seculo imperare ad tempus / Nam ꚍ [canc.non leg.] italia tota redetur in eorum dominium Et prouincia / prouincie non euadet. Et per ipsos grauiter in futurum flagellabitur70 / ⌡mperium gallicorum ad tempus # Nouit hoc Jhesus Christus Nam sicut / in minori expositione cirilli descripsi / Scio hominen inchristo cui [canc. : in] / infra .23. horas ter reuelauit [canc. : dominus] deus quod filius hodierni / regis Arragonie quas[i] [gratté : t.ad] seculo imperaret71. propter quod non ambigo / arragonenses exaltari usque ad celum ad uiua ecclesiam domine deus / meus et tempera flagellum # Subiciet ergo vespertilio inclitus / rex Arragonie regnum granate Et iam misteria [canc. : inh] inchoari videntur / Quoniam anno preterito 1354 Accepit idem rex cum nobilioribus regni / mantellum album cum cruce rubea Que res misterium / proferte [sic] videtur futurorum bellorum aduersus sarracenos 72\ / # O pseudo propheta Mahomete quomodo in vituperiumChristi tantum / durasti in mundo Ecce finis tuus Audi quid dominus ad te dicat / Donec vespertilioid est rex Arragonie cum rege trinacrie ludouico confederati / in unumcinifes [canc. : id est] idest muscas id est sarracenos yspanie et Regni / valencie. et granate. deuoretid est delendo Mahometumꚍ sectam / eius de terra \ Et quod per cinifes ipsos prophetia sarracenos intelligat / dominus hoc demostratiue declarat dicens Subiciensque africam73 / ergo vespertilioni id est regi Arragonie et confederato regi trinacrie / data est terra africe et regnum mariochorum Algabi¡ bellamori / tenazry. bugie. rumani. et regna uniuersa usque ad interitum / egipti et montes ethiopie et mare oceanum occidentis cum / intermedi¡s [canc.: Nec erit qui resistat regibusconfederatis inuidus] / Nec erit qui resistat regibusconfederatis inuidus uidens .\74 / Et non solum facient hi¡ reges impiis sarracenis quecumque voluerint / subiciendo terras illas populo christiano sedꚍ totam sectam mahometicam / et ipsum mahometum Et sepulcrum eius exterminabunt de terra ut / impleatur quod dominus immediate subiungit dicens. Et caput bestie // [Fol. 29v°] conterens hoc est corpus mahometi a magnete lapide suspensum et / sepulcrum eius. et ciuitatem illam que vocatur de mecha. Et / generaliter totam sectam bestialem et omnes reges ꚍ gentes eius in capite ꚍ in membris. # Et quia vespertilio de semine regis / petri quondam arragonie hec magnalia facturus est proprio imp[er]io / crucifixi exaltabitur vespertilio ad sublimitatem Romani imper75 ut / residuum impleatur quod dominus adiungit dicens Accipiat mo/-narchiamid est tocius africe .3. partis orbis. Et demum Romani generalis / imperi¡ principatum Ascendet enim ad litteram de mari sicilie / Romanus generalis monarcha flagellum in mari id est seculi scelerati / Et hoc cito # Sed quia secta bestialis mahometi sceleratissimi tempore / immediate funditus destruenda est numero maximo in egipto fundata / videlicet sub soldano babilonie subiciet vespertilio iste post acceptum / Romanum imperium dictum soldanum egipti quod dominus affirmat dicens \ / Et in posteris humiliet nili habitatores. Nilus enim est unus ex .4. / fluminibus paradisi terrestris de quo habetur genesiscapitulo 2°. / Et nomine fluui¡ gyon ⌡pse est qui circuit totam terram ethiopie / etc Nam ethiopia descendit in egiptumergo vult dicere / dominus manifeste quod soldanus babilonie egiptiaci cum omnibus / terris sue tyrannie crudele subiectis destruentur ꚍ subicientur / a vespertilione predicto ut tota secta reproba mahometi deleatur / de terra. # Et ex hoc textu multe consequencie neccesarie concluduntur / # primo sequitur quod postquam iste vespertilio deuincet egiptumꚍ soldanum / eius futurum est ut recipiat sanctam terram Jherusalem76ꚍ sepulcrum Christi / reparet. regnumque syrie sibi subiciat. et omnes terras ad fidem / christianitatis reducat Mahometo videlicet de terra expulso # 2° / sequitur quod vespertilio iste regnum turqu[i]e rebelle subiciat et / constringet turcos christo obnoxios sarracenos effectos quia non / est verisimile quod iste generalis monarcha vespertilio occiduus77 / turcos infestos populo christiano ⌡uxta se paciatur manere / # Et per ulteriorem consequentiam manifeste habetur quod ipse reparabit / anthiociamꚍ ecclesiam illam ad statum integritatis reducet / # 3° ex textu manifeste perpenditur quod in [canc.non leg.]onere grecie // [Fol. 30r°] non sine causa dicitur videlicet quod grecia arte vespertilionis occidui78 reducetur / ad domum sponse # 4° perpenditur euidenter quod ipse tartaros / infideles effugabit de mundo. et uniuersalem asiam sue directioni / submitteat. # 5° perpenditur ipso facto quod pasus postquam affricamꚍ / asiam sibi ut ex textu habetur subiciet cum de europa / fugatus sit ꚍ per generalis ⌡mperator Romanus propter textum dicentem / accipiat monarchiam79. toti seculo generaliter imperabit. et / omnes reges christiani subicientur eidem # 6° sequitur manifeste / quodambiciosus iste vespertilio ⌡mperium francorum usurpabit / et grauiter flagellabit80. et in eo exercebit ruinas graues. / ꚍ timorosas vindictas Quia semen federici petri quondam regis / Arragonie non multum amat principem gallicum⌡mperatorem / francorum # .\81 7° perpenditur euidenter ex hiis quanta mala / seculo preparantur quanta bella. quante transmutaciones / regnorum quanta effusio sanguinis et quanta submersio / monarchie mundialis # Sed est diligenter [canc. : etc] eciam notandus [sic] quod [canc. : per] vespertilio / iste unus solus homo non est ymmo erunt plures principes in / unum corpus mistice82 unius finale monarchie finalisconcurrentes. / Quia fantasticum esset putare quod unus solus hec omnia faceret. / et adiutores alios non haberet # Rex tamen Arragonieid est / vespertilio iste erit caput et cor propinator ꚍ factor primus / Et rex trinacrie ut puto. efficietur generalis Augustus / per misterium eius # Quia si ludouico deficeret officium monarchie [canc. : donaretur] / [in marg.: donetur] alicui de genere suo .\83 Sicut in primo libro conspectorum secretorum archa/-norumin visu dei recolo me scripsisse # Alechimis vespertilionis / erunt tyranni de Mediolano qui in futurum unientur cum eo / et decem reges ei [canc. : od] obedientes Quia sicut textus / Apochalipsis euidenter testatur neccesse est de mari [canc. : sancto] sicilie ascendere / bestiam toti seculo imperantem84 Clericos et apostatas ad vitam / Christi ꚍ apostolorumꚍ antiquorum sanctorum procul dubio reformantem cum / gladio bisacuto ut ad litteram pretenditur [sic] Et hoc bene cito. / Quia finis venit85 Finis enim minorum celliorum ecclesie fratres / in ianuis est quos flagellum percuciet id est bestia seua sicilie // [Fol. 30v°] quam meretricem nephariam menstruosam mundo abhominabilem / cum .X. regibus noto. Et non ecclesiam sacro sanctam Romanam / que secumdum apostolum non habet unquam in se maculam neque rugam / Ab-sit enim hoc Sed veros ꚍ reales apostatas reprobatos86. / plenos omni spurcicia mortalium criminum et in omnibus / sceleribus induratos incorrigibiles Solum superbiam auariciam / luxuriam et omnium viciorum spurciciam appetentes canes rabidos. / lupos rapaces. ⌡niustos crudeles. deuorantes. omni semet/-ipsos exaltantes super omnis alios Nam [sic] Christum oppressorem mundi / deuorabunt ludouicus cum rege # Et rex Arragonie iam / incipitministrare flagellum a quo saluabitur domina generalis ecclesia / Romana # prelati ꚍ sancti et iusti alias minus mali id est in montibus / pireneis occidentis applicantes fugiendo a portu veneris87. / prope narbonam ad umbram culminis. omnis enim reseruabuntur / a deo [canc. : meretricab] meretricalibus templis trucidatis #88 Audi domine / papa cum ecclesia sacro sancta perplexitatem horrendam # ponatur enim casus / quod surgit rex Aragoniecontra ludouicum regem neapolis in / spiritu furoris. et in auxilium ludouici regis trinacrie ut ipsum / manu teneat in regno sicilie ecclesie prolixitas est ruine Si / tu pater non defendis murum ecclesie id est regem apulee et / permictis preualere ei regem Aragonie.\ Sequitur ꚍ quod non impedis / clericorum peccatorum affuturum flagellum Quia sic ascendet / finaliter regulus trinacrie ad Romanum imperium Et sic permictes / induci proximum antichristum o pater89 Si autem te opponas pro / rege apulee contra regem Arragonie super te ꚍ ecclesiam universalem / suscitabis \\ [canc.non leg.; in marg. : \\ zizaniam] in eum Quia irascentur contra te reges. et / ipsi irati efficientur rebelles Sicut olim pater eorum antiq[u]us / rex petrus et federicus magnus. Et ita in ecclesia suscitabis / vindictam # Si ergo difficultas flagellum antichristum gratis / in ocule intrare permictis. # Si autem te opponas. iram / regum victorum ut dictum est acceleras et forcius accendis / Et ita per accidens flagellum adducis # prudenterergo / videat domina generalis ecclesia quomodo agat in hiis. Quia // [Fol. 31r°] nequaquam impedire poterit ascensum bestie marinalis # heu me. / Quia siccus draco rex arragonie preualebit Et corruet / ⌡uxta ysaiam dicentem auxiliator et is cui prestabitur auxilium / simulque omnes superbissimi consumentur # Sed iterum per / [canc. : allamanes; in marg. : /\ allamanos] / flagellandus est orbis ut in parte tribulaciones / de malo in peiuscontinue concrescant. # Sequitur alius textus / # Postquam filius perdicionis consurget. etc # 12um onus90 est / illud in quo dominus introduxerit antichristum in mundo # Et quia / non de alio corpore erit filius iste perdicionis maximus antichristus / quam de corpore predicti mistice vespertilionis ideo cumconiuntione / copulatiua introducit eum spiritus prophetie dicens .\ postquam / quia perꚍEt postid est statim cum predictus vespertilio acquisierit / regnum granate. et morracorum et omnia regna africe / monarchias Romani imperi¡. et egiptum terramque sanctam et / syriam greciam. asyam. et europam. filius perdicionisid est mundi generalis Monarcha. Apochalypsis capitulo .13. consurget id est de / mari. ut puto. sicilie impetu repentino. qui subito / peruertetur a pseudo religiosis ypocritis in ⌡udeis deceptis / dicentibus quod ipse est christus Consurget inquam occulto dei ⌡udicio / ꚍ permissu et dyabolo incitante. ut filios Jherusalemidest ecclesie / generalis Romane iactatos electos acerbissimo gladioid est bisacuto / bellorum separat sanctos filios ecclesie videlicet quosdam occidendo alios ad / deserta fugando # Separet [dub. : etiam] a filiis babilonis nepharie meretricis Omnes ⌡usto dei ⌡udicio exercitando. Sicut textusapocalipsistestatur. / Et hic habes causam quare mictitur antichristusid est ut malos occidat / et bonos exercitet Quosdam ad palmam martiri¡ perducendo. / alios separans a malis ad deserta fugando # Et ita vides / reparatorem seculi fore per accidens antichristum quia per eius excessurus / ecclesia ad sanctitatemꚍ paupertatem primariam re[sup.li. : con]-ducetur ad plenum / quam fa[ctu]s est imitando Christum ꚍ petrum licet sanctitas ꚍveritas ꚍ perfeccio / nunquam deficiant ab ecclesia sacro sancta # potest tamen intendi ꚍ remicti // [Fol. 31v°] secundum gradusꚍ gradus perficiendo de bono in melius donec in / fine mundi transfferatur in celum # Et draco sui furoris / extreme seuiciam in eo concludensid est in anticristo in quo tres erunt / principales persone primo draco id est lucifer sathanas dissolutus / 2° bestia ascendens de mari id est futurus imperator Romanus / # 3° pseudo propheta id est bestia ascendens de terra nutu medio/-lanensis colubri tortuosi ꚍ mentirosi. # Et secundum hoc appocalypsiscapitulo / .13. ponitur bestia ascendens de mari. ut puto sicilie id est / imperator Romanus. Et draco dans ei virtutem Et bestia / bicornuta habens duo cornua agni # Et de istis tribus simul collectis quasi in unumid est in antichristum dicitur ibidem. Et vide / de ore draconis ꚍ de ore bestie et de ore pseudo prophete / exire tres spiritus in-mundos in modo ranarum ad congregandum / reges terre in prelium Apocalipsis capitulo 16.\ Et ita [canc. : dic.] ex hoc textu / manifeste habetur quod separacio hec erit seuissima in summo cum dicit / Extremam seuiciem in eo concludensid est draco illusus. Quia / qui credet sectam antichristi ad longum tempus fundari non / poterit. Et illususet victus maneat in eternumꚍ ultra / dampnatus sit Sic[ut] apocalipsis [canc.non leg.]capitulo 16 determinatur expresse / Et [dub. : etiam] in capitulo .19. ubi duabus bestiis in [canc. : stano] stagno infernali / conclusis apprehenditur draco ab angelo et ad mille annos / solos incarceratur in puteo Qui mille anni fluent a morte / proxime [bestie] usque ad goge nouissime Et tunc soluetur satanas / ad modicum tempus donec ut in eodem capitulo ponatur in stagnum cum / bestiis # Et tunc venient in proximo dies extremi examinis generalis / omni[um] hovium # Sic ergo breuiterꚍ summarie apparet intencio / huius oraculi obscuri venerandi91 Et cum ad oculumcompleri / ceperit Anno domini .1288.id est in destructione et captione tripolis / ꚍ [canc. : ach.] achonis iam patet quid completum est et quid restat complendum # Et cum de centum annis in principio premictatur / sequitur quod non restant nisi tantum .34. demostratione certissima // [Fol. 32r°] calculata ex textu. Quia ab hoc anno domini 135492 usque ad annum / domini .1388. non restant nisi .34. anni infra quos sunt ista / que secuntur per ordinem futura93 # primo quid apostasia insule sicilie / de manu seminis petri arragonie que forsitan iam sit # 2° / [dub. : trina] percussio eiusdem sicilie per regem arragonie in classe nautica / Et [canc. : cum.] consumptio apum de neapoli. Et reductio apulee ad / semen federici non tamen sine gemitu prouincie et gentis ytalie / que plorabunt pro certo bene cito # 3° destructio secte mahometice / Occisio populi sarraceni # 4° reductio grecorum ad unitatem ecclesie / sacro sancte Romane # 5° recuperatio ciutatis Jherusalem et regni / syrie. Restitutio et captio turcorum # 6° erectio bestie / ascendentis de mari ut puto sicilie que generalem tribulationem / summam et maximam est factura # 7° maxima effusio sanguinis in ytalia contricioque populorum et confractio crudelium / tirannorum # 8° maxima persecutio gladialis et afflictio / popularis in allemania Maxime post mortem karoli incliti / hodie seculo imperantis # 9° est futurus post innocencium / papam 6m.\94 unus summus pontifex in ecclesia dei qui vincet / unum crudelem demoniacum tyrannum qui ⌡am tempore huius domini / innocenti¡ incepit affligere ecclesiam ꚍ prelatos # hic papa .\95 inducetur per miraculum nutu dei et adiutorio angeli / Et erit homo de quo non crederetur paupertatis exigue humilitatis / perfecte singularis bonitatis Qui vitam Christi ac apostolorum / et modum viuend¡ eorum⌡mitabit Quare poterit dici seculi / reparator paupertatis ꚍ euangelice professor. ita ꚍ defensator. / hereticorumqueChristi vitam persequentiumcondempnator. Superbie / clericalis destructor. Symoniace prauitatis percussor. Eleuatorque / sanctorum in candelabris ecclesie generalis. ut luceant in firmamento celi. / . depositor scelestino corum a gradibus dignitatis Reformator euangelice / religionis ꚍ seraphici viri patris nostri francisci contrariorumveritatis evangelice / emulorum./96 [lac.]

 

106     Explicit.

Notes

1 In marg. : non leg.

2 In marg. : actor

3 In marg. : primo

4 In marg.  : quando

5 In marg.  : respondeo

6 In marg. : non leg. (deux lignes)

7 In marg. : .\ qui cepit se/-de 1288 / seditque .4.

8 In marg. 2m onus

9 In marg. : 3m onus

10 In marg. : .\ demonstra/-tio

11 In marg. : M CCC IIII XX .VIII.

12 In marg. : .\ nota annum in quo actor inchoa/-uit opusid est⌡ohannes de / rupe-scisa

13 In marg. : 4 onuscontra / Romanorum fastigia

14 In marg. : .I. onus

15 In marg. : veteris testamenti

16 In marg. : de libro oro/-scopi / [non leg.]

17 In marg. : nota / de libro dicto de [canc.non leg.] / oroscopo

18 In marg. : 3um onus

19 In marg. dext. : 5m onus

20 In marg.  : .\ qui fuit ur/-vanus Vus / qui cepit .1362. / et obi¡t .1370.; in marg. dext. :.\. qui cepit / sede romane 1352 et / sedit .X. / annis

21 In marg. dext. : 3 onus

22 In marg. : nota de ape ysaiae / capitulo

23 In marg. dext. : 5m onus

24 In marg. : vel unitatem

25 In marg. : nota bene contra gallicos / neapolitanos

26 In marg. : 7m onus

27 In marg. : non leg.

28 In marg. dext. : actor

29 In marg. : 8m onus

30 In marg. : nota

31 In marg. : 4 onuscontra Romanos

32 In marg. : de anno rupture / pontis auin[ionis]

33 In marg. : 10 onus

34 In marg. dext. : nota quando incep/-iunt consum¡ / apes de [non leg.] / [non leg.] / a [non leg.]

35 In marg. : 11 onus

36 In marg. : .\ qui cepit sedem / 1316 ꚍ obi¡t / .1334.

37 In marg. dext. : nota quare per / egiptum si/-gniatur re/-gnum francie

38 In marg. : 5. onuscontra / ytaliam.

39 In marg. : 12 onus

40 In marg. : 6 m onuscontra germanorum

41 In marg. inf. : vaticinium

42 In marg.  : 9 onus / de parisiensi / studio adni/-chilando

43 In marg. : de erroribus supositorum / studi¡ parisiensi

44 In marg. dext. : quere

45 In marg. dext. : .\ qu¡ cepit sedem / .1277. / nota bene

46 in marg. : de parisiensi studio / fautiuo antipapa / ꚍ antichristo

47 in marg. : de studiorum / omnis desolacione

48 in marg. dext. : 10 onus

49 in marg. : de anglie et / scocie flagello / nota / de quod rege / anglo [non leg.] / in plage [non leg.]

50 in marg.  : nota / barbaros anglos; dext. : nota / naciones occidentes / esse bruti

51 In marg. : de barbarum / anglicorum

52 In marg. dext. : nota / quod rege / non leg.

53 In marg.  : 11 onuscontra / yspaniam

54 In marg. : de yspanorum / flagello

55 In marg. : nota / numerum regnorum / yspanie

56 In marg. : de tempore / flagelli / ispanorum

57 In marg. dext. : primo

58 In marg. dext. : 2

59 In marg. dext. : 3

60 In marg. dext. : de nauare et / arragonum rege / federando

61 In marg. dext. : [non leg., de]

62 In marg. : de arragonum / Rege

63 In marg. : \\ de vespertilione

64 In marg.  : nota

65 In marg. : de castro

66 In marg. : de flagellatoribus / tam cleri quam / orbis

67 In marg. de prauitatibus / [non leg.]-endis

68 In marg. : nota

69 In marg. : non leg.

70 In marg. dext. : de acitana / lingua fla/-gellanda

71 In marg. : de rege arragonum / imperatore orbi

72 In marg. dext. : de mahometica / secta extirpanda

73 In marg. dext. : de saracenorum / flagello

74 In marg. dext. : de confederat[i]onem / regum

75 In marg. : de imperatore futuro

76 In marg. : de Jherusalem recu/-peracione

77 In marg. dext. : nota / generalem monarch[i]am

78 In marg. nota / occiduum / verspertilionem

79 In marg. dext. : de monarcha / generale futuro

80 In marg. dext. : de flagellatio / franciam

81 In marg. : .\ 7°

82 In marg. : de vespertilionis / corpore mistico

83 In marg. dext. : # actor huius ope/-ris fuit ¡ohannes de rupes/-cica quia / ipse scripsit / librum vocatum / conspectum secre/-torum arch[a]/-norum de quo / hic ꚍ in / libro seguenti

84 In marg. : de bestia assen/-sens de mari

85 In marg. : de fine

86 In marg. : de clerorum / flagello

87 In marg. : nota / fugam a portu / veneris

88 In marg. dext. : non leg.

89 In marg. : de antichristo

90 In marg. dext. : 12 onus

91 In marg. : concludet actor

92 In marg. : nota annum / presentis / exposicionis

93 In marg. dext. : epylogat

94 In marg. : .\ qui cepit sedem / anno 1352 et / obi¡t 1362

95 In marg.dext. : .\ fuit urba/-nus Vus imme/-diatus suc/-cesor dicti inno/-centi¡

96 In marg. : actor seu exposi/-tor huius operis / erat de ordine / fratrem minorum ignoro si fuerit ¡ohannes de rupecisci [sic] / quia illo anno 1354 erat in carceribus in auinione / ꚍ tunc plura scripsit et denunciauit futurre / ita teneo quod sit ¡ohannes de rupes-cisa.

Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont sous Licence OpenEdition Books, sauf mention contraire.

Acheter

Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search